Judul :
Serat Waosan Nayaka Lalana
Sumber :
Serat Waosan Nayaka Lalana, karangan Mr. Susanta Tirtapraja - Sumarsana,
Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, Proyek Penerbitan Buku Sastra Indonesia
dan Daerah, 1980. Balai Pustaka – Jakarta.
Teks
Asli : Pupuh
Kinanthi dan Pupuh Dhandanggula
I.
K I N A N T H
I
1. Derenging
tyas angingidung,
apa
kang wus sun alami,
wiwit
wadya bala Landa,
kiyanat
cidreng ing janji,
nyerang
tan mawi mawarta,
Indonesia
Republik,
2. Yeku
dhawah dinten Minggu,
kaping
sangalas nyarengi,
Dhesember
ingkang wulannya,
warsa
nut tahun Masehi,
sewu
sangang atus miwah,
kawan
dasa wolu nenggih.
3. Duk
Samana kang ginempur,
dening
kapal mabur Wlandi,
lapanganing
kapal terbang
Maguwa
trus den ebroki,
lajeng
sru nyerang Ngayogya,
ibu
kotaning nagari.
4. Duk
miyarsa kang wus tempur,
enggal
anggennya badhami,
pak
Santo lan pak Kasimo,
yeku
kekalihnya mentri,
kang
nuju wonten ing Sala,
samya
tuwi kulawargi.
5. Kang
dadi golonging rembug
wangsul
mring Yogya den aglis,
pralu
netepi kwajiban,
wit
pra mentri rapat pasthi,
jam
wolu enjang gya bidhal,
numpak
oto kalih sami.
6. Wauta
ingkang winuwus,
dupi
prapteng Krapyak desi,
kidul
kilen Kartasura,
dwi
kapal terbang kaeksi,
anyerang
sarwa sru hebat,
swaranya
anggigirisi.
7. Oto
kalih samya ancur,
pating
cromplong kena mimis,
tujune
kang sami numpak,
begja
taksih den ayomi,
ing
Gusti kang Murbeng Alam,
wilujeng
samya basuki.
8. Nuli
numpak kreta wangsul,
neng
Kartasura pinanggih,
nayaka
Dokter Sukiman,
yeku
mentri Dhalam Negri,
ingkang
ugi gadhah sedya,
nuju
Ngayogya nagari.
9. Mentri
tiga sami rujuk,
wangsul
Surakarta nagri,
wit
tan luput ing babaya,
yen
atrus nglajengaken kapti,
marga
kapal terbang Landa,
ganas
kejam andhandhangi.
II.
DHANDHANGGULA
1. Enjingira
winursita nenggih,
dinten
Senen Dhesember wulannya,
kaping
dwi dasa tanggale,
ing
balai kota kumpul,
walikota
Residen tri mentri,
lan
pak Gathot Subrata,
militer
gubernur,
jendral
mayor pak Suharja,
Pak
Surasa dene kang dadi penulis,
Sumardi
aranira.
2. Ingkang
sampun den putusken sami,
Supayaa
pamarentah pusat,
linajengaken
sayogyane,
minangka
dhasaripun,
putusan
kabinet katiti,
Dhesember
ping nembelas,
nalika
amutus,
wit
Presiden badhe tindhak,
mring
Indhiah wakil Presiden asakit,
gya
badhe istirahat.
3. Duk
samana ingkang dipun srahi,
pimpinane
pamerintah pusat,
minangka
dadi wakile,
yeku
nayaka katelu,
Perhubungan
lan Dalam Negri,
katrinya
Kehakiman,
supaya
sarujuk,
rehning
kalih saking tiga,
mentri
kempal wonten ing Sala negari,
kuwaos
amranata.
4. Kementriyan
sadaya binagi,
antarane
nayaka tetiga,
tan
lali piprincenane,
wusana
dalunipun,
wus
prajanji arapat malih,
nanging
dupi jam lima,
nungka
warta drujug,
bilih
mungsuh sampun prapta,
sangang
kilo saking Surakarta nagri,
antawis
Kartasura.
5. Sanalika
lajeng bidhal sami,
datan
saged ngawontenaken rapat,
awit
saking kesusune,
duk
samana wus nusul,
pak
Supena pan lagya prapti,
angempal
mentri papat,
nuju
Tawangmangu,
pak
Pena tuwin pak Santa,
pak
Mashadi pak Saleh Susilowati,
samya
nunggil pondhokan,
6. Pak
Mashadi kang sinebut nenggih,
yeku
ngasta pimpinan jawatan,
Pembangunan
bagiyane,
lamun
pak Saleh iku,
Perhubungan
lan Dalam Negri,
dene
asma wanita,
ing
ngarsa winuwus,
anggota
Badan Pekerja,
ingkang
uga byantu pak Pena wus lami,
Susilowati
kenya.
7. Wisma
ingkang samya den inepi,
yeku
Villa Brandharis namanya,
kang
pepak uba rampene,
nunggil
wisma sadarum,
pak
Sukiman pak Mardi tuwin,
Pak
Kasiman Surasa,
Pak
Sukarja kumpul,
Mister
Kasman lan Prawata,
lan
Zaenal Arifin katriya sami.
warga
Badan Pekerja.
8. Gya
den putus mantri Dhalam Negri,
pidato
radhiyo pinasrahan,
supaya
glis den umumke,
yen
pamerintah sampun,
binagi
pat nayaka sami,
cuwa
tan kaleksanan,
kang
sinedya wurung,
kesusul
tampi pawarta,
wadya
bala Walandi sampun meh prapti,
gya
bidhal gagancangan.
9. Duk
samana dinten Rebo kaping,
dwilikur
maksih nunggal wulannya,
tabuh
tiga antarane,
wit
sanget gugupipun,
datan
saget kencan badhami,
dhateng
pundi purugnya,
nilar
Tawangmangu,
wusanane
nganti pethal,
dados
kalih rombongan kang nuli sami,
umijil
sosowangan.
Ringkasan :
Tentara Belanda ngingkari janjine
karo bangsa Indonesia. Watara dina Minggu tanggal 19 Desember 1948, tentara
Belanda nyerang kutha Ngayogyakarta, wektu kuwi Ngayogyakarta iku ibukota
negara Indonesia. Pak Santo lan Pak Kasimo, lorone iku mentri, wektu kuwi ana
ing Sala, krungu yen Yogyakarta diserang Belanda, loro mentri iku banjur mulih
maring Yogyakarta. Ing satengahing dalan mobil sing ditumpaki loro mentri kuwi
diserang Belanda. Mobile ancur, nanging Pak Santo lan Pak Kasimo beja bisa
slamet saka kadadeyan iku. Ning kono Pak Santo lan Pak Kasimo ketemu karo
Mentri Dokter Sukiman sing ewasemana yaiku mentri Dalam Negri. Banjur ketiga
mentri kasebut lunga menyang Surakarta.
Sesuke,
dina Senin 20 Desember 1948 para mentri, walikota, residen, lan pak Gatot
Subroto kumpul ana ing balaikota kanggo rapat. Dheweke nggawe putusan, supaya
pamarentah pusat dilajengake. Dasare yaiku putusan kabinet 16 Desember 1948,
awit Presiden badhe tindhak datheng India lan Wakil Presiden gerah dadine butuh
istirahat. Ewasemana sing disrahi pimpinan yaiku ketiga mentri iku mau. Para
mentri janji badhe kempal kanggo rapat malih. Nanging jam lima sonten, ana
berita musuh nyerang ing Kartasura, sangang kilo saka Surakarta. Banjur para
mentri lunga, tanpa bisa nganaake rapat maneh amarga saking kesusune. Duk
samana Pak Supena nyusul, dadine angempal mentri papat ing kono. Para mentri
lunga menyang Tawangmangu. Omah sing dinggo nginep para mentri arane Villa
Brandaris, peralatan ing omah kuwi lengkap, dadine mentri dalam Negeri dsrahi
pidato radio kanggo ngumumke yen pamarentah dibagi dadi papat mentri, nanging
durung kaleksana amarga ana kabar yen Belanda arep nyerang Tawangmangu. Wektu
kuwi dina Rabu, 22 Desember 1948 wanci tiga sonten para mentri lunga saka
Tawangmangu Mentri papat mau akhire kapecah dadi rong rombongan sing akhire
lunga nyelametake awake dhewe – dhewe.